AHMET GÃœVEN - YARESANLIK

[mahbay]

YARESANLIK / Ahmet Guven

YARESANLIK ( elimden geldiðince �ngilizceden çevirdim)
Aþaðýdaki metin Irak Shomeli mülteci kampýnda kalan Yaresan topluluk üyeleri tarafýndan saðlanmýþtýr. Bilgiler UNHCR (B�RLE�M�� M�LLETLER MÜLTEC�LER YÜKSEK KOM�SERL���)isteði üzerine verilmiþtir.

1. Ahle-Hagh din hakkýnda kýsa bilgi A

Yaresan dini �ran’da ezilen bir dindir. Bu dinin takipçilerine Yaresan denir. Yaresan dini ile �slam dininin temel esaslarý farklýldýr. Bundan dolayý gerici Müslüman liderler tarafýndan yasaklanmýþtýr. Aþaðýdaki temel özgürlüklerden mahrum býrakýlmýþtýr. Kitaplarý ve dini metinleri yasaklandýðý gibi dini inançlarýnýn gereklerini yapmalarýda engellenmiþtir. �ran hükümetinin uygulamýþ olduðu bu zulüm dünyanýn büyük bölümü tarafýndan bilinmemektedir.Yaresan dinin takipçileri �ran'da yaygýn ayrýmcýlýða ve yüksek öðrenim hakkýndan yoksun býrakýlmaktadýr.Birçok Yaresan dinin takipçileri idam edilmiþtir ve byurtlarýný terk ederek mülteci olarak yaþamak zorunda býrakýlmýþlardýr. Öte yandan Yaresan dini yanlýþ olarak �slam’ýn bir koluymuþ sanýlýr. Yaresan (Yari)Ahle-Hagh, alioalahi, sofi ve benzeri gibi birçok fark isimleri ile adlandýrýlýr.

2 Tarihi-A

Yaresan dini temelleri eski Kürt törenlerine dayanýr. Özellikle Zerdüþt dinin ilkelerini yakýn hareket etmiþlerdir. Zerdüþt’e göre iyi dünya, iyi düþünce, iyi davranýþ ve iyi huy: Yari takipçileri tarafýndan izlenmiþtir. Yariler’de bu ideallerin pratikte ve fikri ideallerle bütünleþmesi gerektiðine inanýlýr.
Zerdüþtlük dini 3. Sasani Kral’ýYazdgerd (MS 635) döneminde müslümanlarla yapýlan savaþtan sonra yýkýlmýþtýr. Çünkü o savaþta Sasani Kralý yenilmiþtir. Zerdüþtlüðün bazý ilkeleri Irak tarafý dahil yarý göçebe Kürtler yüksek dað sakinleri tarafýndan kuþaktan kuþaðý aktarýlarak muhafaza edilmiþtir. 14. yüzyýlda �slam zayýfladý ve kaybolmaya yüz tütmuþ Zerdüþtlik dini takipçileri tarafýndan tekrar toparlanmýþtýr.Yeni bir din, Yari dini daha geniþletilmiþ ve mevcut dönemin sosyal ve siyasi durumuna uygun olan bir dizi ilkelerle kendini var etmiþtir.
Yeni dinin lideri Sultan ESHAGH BARZANGI (þeyh ISEA) Güney Kürdistan'ýn Süleymaniye eyaletinde, 1272 Barzanjeh’de doðmuþtur.Yari dini metinleri tarafýndan anlatýlanlara göre Sultan Eshagh takipçileri, sultan Eshagh’ýn Tanrý’nýn özü olduðu belirtilir. Hayat baþladýðýndan bu yana insanlar içlerine ilahi ruhun giriþinde takip ettiklerinde kendi liderleri ve Tanrýsý olarak Sultan Eshagh bulundu. Bu grubun takipçileri Yari dininin gerçek lideri oldular.Hatta ilk takipçilere Haftan deniyordu (yedi beden) ve yedi danýþmanlarý Hafttevaneh deniyordu.
Onun düþmanlarý onun Doðu Kürdistan’ýn �irvan nehrini geçmeye zorladý. Onun dini görevi devam etti ve farklý bölgelerde takipçilerine mesajlar gönderdi.Düþmanlarý Yari hareketi bastýrmak için saldýrýlara devam etti. Düþmanlarý Sultan Eshags’a Oramanat bölgesinde saldýrdýlar Pavah de Zerdüþt ateþ tapýnaklarýndan birini yaktýlar.

Sultan Eshagh ve takipçileri Perdiver’ de bir maðaraya sýðýnmak zorunda kaldýlar. Bu bölge daðlýk ve engebeli bir bölge, Chi-Check aþireti tarafýndan saldýrýya uðradýlar.Sultan Eshagh ve takipçileri coðrafyanýn avantajlarýný kullanarak saldýrýlarý bertaraf ettiler. Biri kadýn kýrk kiþilik grup , Razbar Khatun’da bir maðarada aç ve susuz üç gün boyunca kuþatma altýnda kaldýlar, ancak onlarýn direnci devam etti ve saldýrýyý püskürtmeyi baþardýlar.

Kabilelerin hatasýndan sonra Ahle-Hagh konsolinde konumlarýný yavaþ yavaþ aktif hale getirmiþlerdir. Bunlar Kürdistanda ve �randa ünlü oldular. Kimileri �slamýn baskýlarýna dayanamýyarak müslüman oldular ve direnenler Sultan Eshagh’ýn hareketine katýldýlar.

Yari dini takipçilerinden bilgeleri �ran’ýn farklý bölgelerine gönderdi.Bu gün Yari takipçilerinin sayýsý 1, 5 ve 3 milyon arasýnda tahmin ediyor.

.3 Dini kurumlar:-A

Kutsal Yazýlar

Yari dinin 40 kutsal metini vardýr ancak yayýmlanmasýna asla izin verilmemiþ olduðundan, onlar sadece orijinal el yazmasý formu ile korunmaktadýr. Kitaplar genelde Hurami Kürt lehçesi (Avestaei) ile bazýlarý Soranice yazýlmýþtýr.Kitaplarý dini yazar tarafýndan el yazýsýyla çoðaltýlmakta ve sonra onlar ilgi duyan okuyuculara verilmektedir.
Yari dinin sýrlarý Kürtçe kýsa þiirlerle öðretilmektedir. Bu öðretilen sýrlar Yariler dýþýnda kimseye verilmez. Yariler býyýklarýný kýrpmaz ve kesmezler ve býyýklar birbirlerini tanýmalarýný saðlar.

4. �badet yerleri -A

Yari takipçilerinin Kürdistan’da kendilerine ait bir dizi türbeleri vardýr. Bu türbeler dini liderlerine ait.Sultan Eshagh’ýn türbesi ana ibadet merkezi ve Allah'ýn evi olarak kabul edilir. Bu türbelerin bazýlarýn da Yari takipçilerinin mezar yeri vardýr.Ayrýca dini ihtiyaçtan ölüsü olan ailelere açýlmakta, kurban daðýtýmda ve bazý törenler için kullanýlmaktadýr. Yari takipçileri toplanmak istediklerinde veya yolculuk yapanlarýn konaklanmasý için yada önemli konularýn tartýþýlmasý için Cam Xane ( Jamkhaneh) inþa ederler. Cam Xaneler Yari dininin mensuplarýnca yapýlýr.

5. Dini hiyerarþi-A

Din, dini düþünce Seyit, Kakey ve Khalifah bir hiyerarþi ile korunur. Her birinin farklý bir görevi vardýr. Görevini yapamayan biri olduðunda sonraki görevini yapacaktýr. Yari dininde liderlik miras olarak Haidary ailesine ve bu ailenin ferdi Sultan Eshagh Barzangi’ye aittir. Doðu Kürdistan'da Ahle-Hagh dininin þimdiki lideri Nasseradin Haidary Seyit’ dir.
`

6. Oruç ve Festivaller - B

..
Yari takipçileri Ekim / Kasým ayýnda üç gün oruç tutarlar. Çünkü Sultan Eshagh ve takipçilerinin bu ay kuþatýldýðý görülmektedir.Takipçileri bedenlerini açlýða yatýrarak hem ahlaki ve manevi baðlýlýklarýný göstermiþ olurlar hemde fakir ve yoksullarla dayanýþma gösterirler.Khawendkar olarak adlandýrýlan bu gün, bir horoz kesilir ve pirinç yemeði yapýlýr. Yariler arasýnda herhangi bir husumet varsa giderilir. Çok samimi barýþ ve kardeþlik için genç, yaþlý, kadýn ve erkekler birbirinin ellerini öperler.


7. �nsanlýk Kavramý– B
.
Yari dinine göre insan dört elementten ateþ, toz, rüzgar ve su’dan varolmuþtur. Yari dini hayatýn bir daire olduðuna inanýyor, insan ölmeyecek, devir daimlik bir deðiþimi vardýr. Bu süreçde ruh belirli bir süre yolculuk yapmýþ g ve yeni bir yolculuk için hazýrlanmak alamýna gelir. Böylece bir Yari Hakka kavuþur ve kendi Tanrýsý olur.

Ruh Göçü - B
Yariler cennet ve cehenneme inanmazlar. Çünkü Yaresanlýk inancýnda insan ölmez. Ancak vücudunun deðiþeceðini ve ruhun baþka bir vücuda geçeceðine inanýlýr. Hayatýnda iyi iþler varsa, ruhu saðlýklý bir vücuda girecek saygýn rahat ve özgür olunacaktýr . Hayatýnda kötülük olanlarýn ruhlarýnýn baþka bir vucuda geçmesi zorlu olacaktýr ve yaþamý da çetin olacaktýr. �nsanýn kendini kontrol etmesi güzel ve ahlaklý olmasý için kýlavuz gerekmez kendisi bunu yapabilir. Yani insan kendi kaderini seçmekte serbestir.

8. Kýlam ve �nanç– B


Yariler þarkýlarýna KILAM derler. Takipçilerini birbirine baðlamak ve ahlaki taahhütlerini canlý tutmak için, ruhi birlikteliðin kurulmasý KILAMLARLA saðlanýr. KILAMLAR farklý dini kitaplardan seçilir ve TAMBUR eþliðinde seslendirilir. Her dini tören için KILAMLAR farklýdýr. Örneðin ibadet için farklý KILAM, ölüm için farklý KILAM okunur...

9 �badet. –B

.
Yariler ibadetlerini Kürtçe yaparlar.Dikkat edilmesi gereken konular ile baþa çýkmak için özel dualar vardýr. Mezar duasý ve gelenekten gelen dualar ve grupça sessizce okunan dualar vardýr. Bu dualar, Sayed, Kaki veya Khalifah gibi din görevlileri eþlik eder.

10. Fikrin Kanýtý – C

Yari dini tarih boyunca baskýlara maruz kaldýðý için geniþlemesi engellenmiþtir. Herkes Yari dinine girebilir ama girenlerin bir cem"Jaowz Shekanden" töreniyle dine kabul edilir. Yari dini gönüllülük temeline dayanýr kimse zorla dine alýnmaz ve kimse zorla atýlmaz. Tamamen kiþinin gönüllülüðüne dayalýdýr.



11.Seçim Özgürlüðü– C

Yari dini �slam'dan tamamen ayrýdýr. �salmýn hiç bir þartý Ramazan orucu, dua, cennet ve cehennem algýsý Yari dininde geçerli deðildir.Yari takipçilerinden herbiri içki içmekte ve yemkte serbesttirler. Yari dinde komün düzeni ile ilgili bir dizi özel sýnýrlarý vardýr, yalan söylemek, insan öldürmek, hýrsýzlýk yapmak ve insalýk dýþý davranýþta bulunmak, doðayý tahrip etmek kesinlikle yasaktýr.

AHMET GÃœVEN